Reda (dodatkowa nazwa w j. kaszub. Réda, niem. Rheda) – kaszubskie miasto w północnej Polsce, w województwie pomorskim, w powiecie wejherowskim, położona w Pradolinie Redy-Łeby nad rzeką Redą. Stanowi jedno z miast Małego Trójmiasta Kaszubskiego oraz jest częścią aglomeracji Trójmiasta.
Wieś królewska w starostwie puckim w powiecie puckim województwa pomorskiego w drugiej połowie XVI wieku. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa gdańskiego, obszar bezpośrednio przylegający do niego tworzy gminę wiejską. Jako jedna z gmin wchodzi w skład Komunalnego Związku Gmin „Dolina Redy i Chylonki”.
Bardzo szybki rozwój Redy pod koniec XX wieku miał związek z budową osiedla bloków z mieszkaniami dla pracowników budowanej w latach 1982–1990 Elektrowni Jądrowej w Żarnowcu.
Według danych z 31 grudnia 2017 r. miasto miało 25 102 mieszkańców.
Historia:
1357 – wymienienie w kontrakcie lokalizacyjnym Grężlewa – osady istniejącej na prawie chełmińskim na obecnym obszarze Redy
1358 – wystąpienie osady pod nazwą Granslaw
1398 – zmiana nazwy Granslaw na Granissow lub Granslow
1400 – otrzymanie przez osadę nazwy Redau
1433 – zmiana nazwy Redau na Reda
1500 – otrzymanie przez wieś na stałe nazwy Reda od nazwy rzeki, nad którą jest położona
1627-1628 – zarekwirowanie chłopskiego dobytku z wsi Reda, Ciechocino i Pieleszewo przez oddziały płk. Jana Lanckorońskiego
1635 – przekazanie przywileju wsi sołtysowi Redy Szymonowi Borschowi przez króla Władysława IV
1656-1660 – obrabowanie i wyniszczenie wsi podczas potopu szwedzkiego
1767 – wydanie wilkierza dla starostwa puckiego przez starostę Ignacego Przebendowskiego
1772 – wejście Redy pod panowanie monarchii pruskiej w wyniku I rozbioru Polski
1870 – przeprowadzenie przez wieś linii kolejowej
1891 – podpisanie ustawy pruskiej dotyczącej ustroju samorządowego na terenach Redy
1903 – zakończenie budowy kościoła parafialnego Wniebowzięcia NMP
1908 – założenie spółki prywatnej, która uruchamia w Redzie cegielnię produkującą cegłę silikatową
1920 – 10 lutego wkroczenie do Redy wojska polskiego Frontu Pomorskiego; przejście administracji samorządowej w ręce Polaków
1923 – (październik) kolejna fala strajków obejmująca okoliczne zakłady drzewne m.in. w Redzie
1934-1935 – modernizacja trasy przelotowej Gdańsk – Koszalin o nawierzchni tłuczniowej, włącznie z ułożeniem nawierzchni bitumicznej na odcinku Rumia – Lębork
1939 – 9 września zajęcie Redy przez Niemców
1945 – 12 marca wyzwolenie Redy przez oddziały 8 gwardyjskiego korpusu zmechanizowanego w składzie 1 armii pancernej gwardii oraz 40 gwardyjskiego korpusu armijnego z 19 armii 2 Frontu Białoruskiego oraz oddziały 1 Brygady Pancernej Wojska Polskiego im.Bohaterów Westerplatte[5].
1949 – zakończenie budowy toru kolejowego z Chyloni do Redy
1955 – 1 stycznia powołanie w Redzie Gromadzkiej Rady Narodowej obejmującej swoim zasięgiem działania oprócz Redy: Ciechocino, Pieleszewo i Państwowe gospodarstwo rolne Kąpino; przewodniczącym Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej zostaje Alfons Wesołka
1956 – 1 stycznia uzyskanie przez Redę praw osiedlowych; zmiana nazwy Gromadzka Rada Narodowa na Osiedlowa Rada Narodowa
1957 – oddanie do użytku drugiego toru między Redą a Wejherowem z przystosowaniem do ruchu pociągów elektrycznych
1967 – 1 stycznia uzyskanie przez Redę praw miejskich
1969 – koniec pełnienia funkcji przewodniczącego Prezydium Miejskiej Rady Narodowej przez Alfonsa Wesołkę
1972 – oddanie do użytku przystanku kolejowego Reda Pieleszewo
1974 – powołanie Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Redzie
1974-1975 – budowa cmentarza komunalnego; położenie drugiej jezdni od granicy Gdyni do Redy; zbudowanie mostu, skrzyżowania dróg w kierunku Pucka i Wejherowa, wiadukt pod torami kolejowymi i dwóch jezdni do Wejherowa
1990 – pierwsze powojenne wolne wybory samorządowe. Urząd objął pierwszy burmistrz miasta Barbara Brzezińska-Lacka
1996 – 19 sierpnia przyjęcie jako obowiązujący wzór herbu i flagi miasta Redy
1998 – wieś Rekowo Dolne została przyłączona w granice administracyjne miasta
2010
1 stycznia – osada Moście Błota została przyłączona w granice administracyjne miasta
rozpoczęcie budowy drogi pomiędzy Rumią a Redą (koszt ponad 80 mln zł), w celu odciążenia zakorkowanej drogi krajowej nr 6[6]
rozpoczęcie budowy największego obiektu sportowo-rekreacyjnego w Polsce o nazwie AquaSfera[7]
2013
1 października – powołanie Miejskiego Domu Kultury w Redzie
2015
17 lipca – ukończenie budowy ul. Morskiej, łączącej Rumię i Redę
2017
Marzec- Badania archeologiczne w rejonie ulic Grażyny Bacewicz i Fryderyka Chopina (stanowisko archeologiczne Reda 11). Odkrycie pieca jamowego (konstrukcja kamienna) oraz fragmentów ceramiki z wczesnej epoki żelaza[8].
Gospodarka
Według danych z 30 czerwca 2009 roku Reda miała 619 mieszkańców bezrobotnych zarejestrowanych powiatowym urzędzie pracy[10].
Budżet miasta na rok 2010[11]:
Dochody: 47 967 299 zł
Wydatki: 61 243 803 zł
Budżet miasta na rok 2011[12]:
Dochody: 44 969 421 zł
Wydatki: 52 047 565 zł
Budżet miasta na rok 2012[13]:
Dochody: 50 760 926 zł
Wydatki: 50 066 861 zł
Turystyka
Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP (dawniej pw. Św.Katarzyny)
Autobus linii 9 (MZKZG)
Dworzec kolejowy w Redzie
Informacji turystycznej w Redzie można zasięgnąć w Miejskiej Bibliotece Publicznej.
Jedynym zabytkiem w mieście jest kościół pw. Wniebowzięcia NMP w stylu neogotyckim, wybudowany w latach 1901–1903[14].
Obiekty o walorach historycznych w Redzie:
zespół dworca i osiedla kolejowego z 1875 roku, składający się z dworca kolejowego, budynku dawnej poczty i telegrafu, domów mieszkalnych pracowników kolejowych, budynków technicznych i gospodarczych, w 2015-2016 budynek został odnowiony,
budynki mieszkalne przy ul. Ogrodowej liczące ponad 200 lat,
budynek dawnej oberży Kożyczkowskich sprzed 150 lat,
spichlerz i dom mieszkalny – pozostałość po zakładzie produkcyjnym, założonym jeszcze w 1340 roku,
budynki mieszkalne przy ul. ks. Józefa Poniatowskiego z lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku,
zespół dworsko-parkowy przy ul. Parkowej i Gajowej, składający się z dworu i parku z pierwszej połowy XIX wieku,
zespół dworsko-parkowy przy ul. Rzecznej z końca XIX wieku,
cmentarzysko grobów skrzynkowych (badane obecnie przez archeologów).
Atrakcje turystyczne:
Punkt widokowy o wysokości ok. 70 m n.p.m. (ul. Jara) z widokiem na Zatokę Pucką i Mierzeję Helską, na który prowadzą 204 stopnie,
Miejska Biblioteka Publiczna przy ul. Hieronima Derdowskiego ze stałą ekspozycją rzeźb ludowych Izajasza Rzepy (drewno, polichromia), obrazów olejnych i wyszywanych oraz utworów poetyckich.
Miejski Dom Kultury w Redzie (ul. Łąkowa 59 A)
Galeria street artu w dwóch tunelach (pod ul. Gdańską – tunel prowadzący do dworca PKP oraz ul. Gniewowska – tunel pod torami prowadzący na Osiedle Buczka) oraz na rondzie autobusowym na końcu ul. 12 Marca (dzielnica – Nowe Betlejem)
Rzeźba w drzewie „Zespołu folklorystycznego Redzan” (skrzyżowanie ul. Wiejskiej i ul. Wiśniowej), a także rzeźby w drewnie „Kaszuby i Kaszubki” w Rodzinnym Parku Miejskim nad rzeką Redą (ul. Łąkowa)
Park Miejski nad rzeką Redą, przy ul. Łąkowej
aquapark przy ul. Morskiej, otwarty 29 lipca 2016.
Źródło Biuro nieruchomości Reda https://pl.wikipedia.org/wiki/Reda_(miasto)
